Davranışında ve başarında ne kadar etkilisin? İstediğini yapıyor musun? Ne kadar kızgın olduğunu ya da neden diğerlerinden daha kolay sinirlendiğini kontrol edebilir misin? Başkasının iki seferde anladığını senin üç seferde anlaman ya da arkadaşların, beraber olan bir anınızı anlatırken senin hiç hatırlamaman neden? Genetik determinizm; genlerinizin davranışınızı etkilemesi, sizi belirli davranışlara daha yatkın hale getirmesi durumudur. Genetik determinizm ve özgür irade arasındaki bağlantı, 1968'de ünlü Tıp Dergisi The Lancet’de yayınlanan bir çalışmanın, kundaktan mahkûm edilen 155 Danimarkalı erkeğin kromozomlarını incelenmesi ve cezai sorumluluğu olmadığını belgelediği bu suçlular arasında XYY kromozom anomalisine rastlanma sıklığını normalden 12 kat fazla bulması ile gündeme getirmiştir. Peki, neden yoldan rastgele çevirdiğimiz bir kişinin süper erkek olma olasılığı bir hapishanenin koridorundan çevirdiğimiz rastgele bir kişinin süper erkek olma olasılığından daha az? Neden suç oranı erkeklerde kadınlardan, süper erkeklerde de süper erkek olmayanlardan daha fazla? XYY sendromu birçok kez mahkemelere taşınmış; 1900’lü yıllarda bir Avusturya mahkemesi 77 yaşındaki dul bir kadını öldüren XYY kromozomlu Hannell’i cezaevine değil akıl hastanesine göndermiş, bu karardan 4 gün sonra bir Fransız mahkemesi, mahallesinden bir kadını öldüren Daniel Hugon’un cezasını XYY kromozomuna sahip olduğundan 7 yıla indirmiştir. “Ben suçlu olmak için doğdum hakimim.” ifadesi mahkemelerde yükselmeye başlayınca, 1976’da “Science” dergisinde yayınlanan araştırma tartışmalara son noktayı koymuş, suç işleyenlerde XYY anomalisi kadar XXY anomalisine de rastlanıldığını ortaya çıkarmış ve bu durumların şiddete değil zeka geriliğine yol açtığını ortaya koymuştur ama insan davranışının birden fazla genle ve bir o kadar dış etkenin kontrolünün altında olduğu gerçeği, genlerden medet umanları cezalandırma alanı değil; eğitim, iş, sigortalanma, bir işe yatkınlık ve yetenek belirleme gibi alanlarda bu tarz gen bilgilerini kullanmaya devam ettirmiştir. Bu durumlar aileden miras olarak sadece para değil başka neleri de aldığımızı düşündürüyor. Hazır düşünme başlamışken sizi başka bir konu hakkında da düşündürmek istiyorum: Neden Türkiye’de cinsiyet eşitsizliğine maruz kalmalarına, okula gönderilme oranının erkeklerden düşük olmasına rağmen liseye geçiş sınavında kızların erkeklerden, matematik hariç her alanda, bütün bu olumsuz durumlara rağmen başarılı olduğu. Bunu düşünürken yukarıda bahsettiğim durumların, genetiğin, salgıladığımız hormon ve enzimlerin, kısa ve uzun vadeli hafızayla, davranışlarla, akademik ve sosyal başarıyla ve suçla ne dereceli alakalı olduğunu, ne derece bir adaletsizliğin içinde olduğumuzu ve bu konuda neler yapabileceğimizi bir düşünelim.
Başarılı bir çalışma