Doğduğunuz günden itibaren, bedeninizin en küçük hücresinde, yapınızda, davranışlarınızda ve çevrenizde, siz fark etmeseniz de sürekli ritimler halinde seyreden biyolojik ve hormonal bir faaliyet vardır. Biyoritim (sirkadiyen) adını verdiğimiz birçok olay, yani gece uykunun gelmesi, aylık menstrüasyon düzeni, hamileliğin süresi, yaşlanma hatta ölümün kendisi bir düzen içindedir. Bu ritimlerden biri bize oldukça tanıdık. Biyolojik ritim içinde insanın günlük enerjisini, aktivasyonunu hatta ruhsal durumunu etkileyen en önemli biyoritim uykudur.
Beyinde bulunan epifiz bezinden melatonin hormonu üretilir. Melatonin, uykunun sirkadiyen kontrolünde ve kötü huylu hücrelerin gelişimini sınırlamada önemli bir rol oynar. Ayrıca melatonin bağışıklık sisteminin performansını artırır.
İnsan vücudu her yirmi dört saatte bir düzenli döngülerden geçer. Uykuyu, belirli hormonların salgılanmasını ve vücut ısısının düzenlenmesini sağlayan bu döngüler, sirkadiyen döngüler olarak adlandırılır. Hipotalamustaki üst kiyazmatik çekirdek, melatonin salgılanmasını düzenleyen bir ritim oluşturma sistemi içerir. Gece göstergesi olarak çalışan melatonin de bu sistemi kontrol eder.
Karanlık yaklaştıkça epifiz bezi melatonin salgılamaya başlar. Karanlık yoğunlaştıkça salgılanan melatonin miktarı artar. Uyku hormonu melatonin salgısı, gece yarısından sonra en yüksek düzeye çıkar, bu nedenle “Drakula hormonu” ismiyle anılır. Melatonin daha sonra uyku-uyanma döngüsünün kontrolünden sorumlu olan beyin bölgesine bir sinyal gönderir. Sonuç olarak beyin uykuya neden olarak tepki verir.
Sabahları kandaki ve beyindeki melatonin miktarı önemli ölçüde azalır ve böylece kişinin uyanık kalmasına neden olur. Gözlerin ışıkla teması, kandaki hormon konsantrasyonunu da azaltır.
Işık ve karanlık, melatonin seviyelerinin temel düzenleyicileridir. Jet-lag (farklı zaman dilimlerine seyahat), gece geç saatlerde çalışma ve düzensiz uyku saatleri gibi faktörler melatonin salgılanmasını etkiler ve ardından uyku-uyanma döngüsünü değiştirir. Melatonin doğal olarak salgılanmasına rağmen, sentetik melatonin kolayca bulunur ve uyku bozukluğu olan kişilerde uyku koşullarını iyileştirmek için kullanılabilir.
Uyku-uyanma döngüsü, vücudun yeterli dinlenmesine izin verdiği için önemlidir. Melatonin hormonu iştahtan depresyona, kalp-damar sisteminden yaşlanmaya kadar birçok alanda vücudumuzda etkiye sahiptir. Bu nedenle, vücudumuzun genel refahını sağlamak için gerekli uyku düzenini sağlamalıyız.