Bilim dünyası günümüzde bulunan türlerin geçmişteki ortak ataların farklılaşmasıyla oluşmasına evrim ismini vermiştir. Dolayısıyla günümüzde bulunan ve canlılığını devam ettiren bütün organizmalar ortak bir ataya sahiptir ve ortak atanın farklılaşmasıyla da alt ortak atalar mevcuttur. Günümüzde bulunan kuş türlerinin ise fanerozoik devrin 3 alt bölümünden olan mezozoik zamanda, mezozoik zamanın ise trias döneminden sonra gelen jura döneminde -yani yaklaşık olarak günümüzden 150 ile 200 milyon yıl öncesi- yaşayan dinozorlardan geldiği düşünülmektedir ve bulunan fosiller sayesinde de bu teori zamanla kuvvet kazanmıştır. Özellikle Çin’de bulunan kuşlara benzer şekilde tüylere sahip olduğu düşünülen dinozor fosilleri bu teoriyi oldukça desteklemiştir. Ayrıca dinozorların yeniden yaratıldığı ve hayvanat bahçesinde sergilendiği, yönetmenliği ve senaryosu, sayısız başyapıta imza atmış olan Steven Spielberg’ün de aralarında bulunduğu usta yönetmenler ve senaristler tarafından yapılmış olan Jurassic Park filminin isminin geldiği yer de dinozorların yaşadığı bu devir olan Jura dönemidir. Kuşların evrimine dönecek olursak, uçma yeteneğine sahip olmayan, hantal, büyük ve kanatsız olan dinozorlardan, günümüzde hayatlarının önemli bir kısmını göklerde uçarak geçiren, hatta bu uçuş yeteneğini iklim değişikliği gibi sebeplerle göç ederek hayat döngüsünün zorunlu bir parçası haline getirmiş olan canlılara dönüşmesi oldukça ilgi çekicidir. Dinozorlardan evrimleştiği düşünülen ilk kuş ise bulunan fosillere göre Arkeopteriks isminde geç Jura döneminde yaşamış olan bir kuş türüdür ve bu kuşun fosili yaklaşık 155 milyon yıl öncesine aittir. Arkeopteriks’in ilk temsilcisi olan kuşların uçmayı nasıl ilk kez deneyimledikleri ve öğrendikleri de ayrı bir araştırma ve tartışma alanıdır. Bu konuyla ilgili temel alınan iki büyük teori vardır. Bunlardan ilki kuşların süzülerek uçmayı öğrendiğini savunan düşünce ‘aşağı süzülme’ İngilizce ismiyle ‘downward gliding’ teorisi, ikincisi ise ‘koşarak uçma’ yani ‘running flight’ teorisidir. Dinozorlardan evrimleşen ilk kuşların nasıl uçmayı öğrendikleri dışında tartışılan ve üzerine teorilerin oluşturulduğu başka özellikler de mevcuttur. Bunlardan bir diğeriyse havalandıktan sonra uçmaya nasıl yön verdikleri ve uçarken kendilerini nasıl ileri ittikleri üzerinedir. Bu durumun ilk kez nasıl gerçekleştiğinin tahmin edilmesine yarayan en önemli bulgu ise Arkeopteriks’in omuz eklemleridir. Arkeopteriks’in omuz eklemi kendinden önceki dinozorlardan farklı bir açıya sahiptir ve bu açı uçuş sırasında ileriye itme özelliğini Arkeopteriks’e kazandırmıştır. Dinozorların kuşlardan evrimleştiğini savunan bu teorinin öne sürdüğü daha çok sayıda benzerlik mevcuttur.
Dinozorlar ve kuşlarda bulunan bu benzerliklerini listelemek gerekirse,
Kürk benzerliği: Tüylerinin yapı ve şekil benzerlikleri
İskelet yapısı benzerliği: Boyun, kanat, kaburga, kürek kemiği, köprücük kemiği yapılarının benzemesi
Akciğer yapısı benzerliği: Hava keselerinin yapısının benzemesi
Kalp yapısının benzerliği: Kuş ve dinozor kalbinde 4 odacığın bulunması
Uyuma şekillerinin benzerliği: Bazı dinozorların günümüzdeki kuşlar gibi kafalarını kanatlarının altına sokarak uyuma eğiliminde olduğu bulgular yardımıyla tahmin edilmektedir.
Kemik ağırlığı benzerliği: Bazı dinozorlar günümüzdeki kuş çeşitleri gibi kemiklerinde hava boşluklarına sahiptir bu yüzden daha hafif bir yapıya sahiptirler, dolayısıyla uçuş kolaylığı sağlanır.
Yavru bakımı benzerliği: Bulunan dinozor fosillerinde bazı dinozor çeşitlerinin günümüzdeki kuş çeşitleri gibi kuluçkaya yattıkları ve yavrularını aynı günümüzdeki kuş çeşitleri gibi kendi ağızlarıyla yem vererek besledikleri ortaya çıkmıştır.
Ayak yapısı benzerliği: Dinozorların da günümüzdeki kuş çeşitlerinin de 4 ayak parmağı vardır. Ancak kuşlarda parmaklardan bir tanesi geriye bakmasına rağmen dinozorlarda 4’ü de tek yöne doğrudur.
Bütün bu benzerlikler göz önüne alındığında kuşların dinozorlardan evrimleşebilme olasılığının yüksek olduğu düşünülmektedir. Günümüzdeki kuş türlerinin hangi canlılardan evrimleştiğine dair kaynak gösterilen canlılar arasında dinozorlar dışında sürüngenler gibi başka hayvanlar da vardır. Kuşların dinozorlardan evrimleştiğini savunan teori gibi kuşların sürüngenlerden evrimleştiğini savunan teori de kuşlar ve sürüngenler arasındaki yapısal, şekilsel ve fonksiyonel benzerlikleri baz alarak hipotez kurmaktadır ve bu fikri savunmaktadır.
Comments